Duchowa podstawa nauczania o wartościach
Dyskurs Bhagawana Śri Sathya Sai Baby wygłoszony 24 września 1987 r.
na Narodowym Sympozjum Wartości w Prasanthi Nilajam
Pamiętaj o najwyższej świętości ludzkiego życia
Ludzkie życie jest bardzo święte i cenne. Należy z niego godnie korzystać.
Ludzką istotę tworzą: ciało, umysł i atma. Czyny wypełniają ciało, a umysł myśli.
Atma to ta, która trwa. Atma to boski duch, obecny w sercu człowieka.
Działanie, świadomość i istnienie to trzy aspekty ludzkiego życia,
które trzeba właściwie zrozumieć. Choć wydają się one różne,
to jedność działania, świadomości i istnienia przyczynia się
do osiągnięcia spełnienia w ludzkim życiu.
Pradżnianam to brahman
Antahkarana (wewnętrzna psyche) zajęta jest różnymi myślami i wywołuje
w człowieku różne pragnienia i działania. Jeśli oddaje się ona dobrym i
złym myślom, jest znana jako manas (umysł). Kiedy korzysta z mocy rozróżniania,
nazywana jest buddhi. Kiedy wyraża wolę, jest nazywana czitta. Jako
przejaw boskości w jednostce, jest znana jako ahamkara (ja lub ego).
Antahkarana to nazwa zespołu: manas (umysł), buddhi (intelekt),
czitta (wola) i ahamkara (poczucie ego). Podstawą ich wszystkich
jest pradżnia (boska mądrość). Opisuje się ją jako rozróżnianie,
inteligencję, pojmowanie itp., ale jest czymś innym. Pradżnia odnosi
się w rzeczywistości do brahmana w człowieku. Wedy oznajmiają, że
pradżnianam to brahman. Pradżnia jest w równej mierze obecna w ciele,
antahkaranie i atmie. Dlatego też można ją uważać za stałą, zintegrowaną
świadomość, która jest źródłem wszelkich wartości w człowieku. Pradżnia
jest przesycona miłością.
Prawda to echo rozbrzmiewające z pełnej miłości pradżni. Wszystkie działania,
które wywodzą się z wypełnionej miłością pradżni, są odbiciem tworzącym dharmę.
Śanti (pokój) jest odbiciem prawdy i dharmy. Tak oto prawda, prawość i pokój
wypływają jako reakcja, odbicie i oddźwięk z pradżni, która jest napełniona
miłością. Źródłem i istotą prawdy, prawości, pokoju i miłości jest ahimsa
(postawa, przy której nie da się myśleć o skrzywdzeniu kogokolwiek).
Stąd też człowiek powinien rozpoczynać wszystkie działania z poziomu pradżni.
Satja (prawda) nie oznacza zwykłego stwierdzenia faktów, które się widzi
lub o których się słyszy. Prawda w swoim rzeczywistym znaczeniu
wykracza poza ograniczenia czasu, przestrzeni i okoliczności.
W codziennym życiu trudno praktykować tę transcendentalną prawdę.
Wedanta (zakończenie Wed) mówi o niej rita (zasada prawości).
Jest ona podstawą ludzkiego istnienia. To właśnie na tej podstawie
należy odpowiednio zrozumieć wszystkie fakty tego zjawiskowego świata.
Nie powinno się działać odruchowo - natychmiast, jak pojawi się jakaś myśl.
Należy rozpatrzyć dobro i zło związane z danym pomysłem i dopiero, gdy serce
zatwierdzi dany ciąg postępowania, powinno dojść do działania. Jest to
proces udoskonalania wartości w sobie. To, co myśli umysł (głowa),
powinno zostać krytycznie rozpatrzone przez serce, zaś ręce powinny
wykonać słuszne postanowienie. Taki powinien być najistotniejszy
rezultat procesu kształcenia.
Twórczość i nauka
Omawiamy edukację w wartościach ludzkich. Jednak to nie edukacja w
wartościach ludzkich jest niezbędna, lecz 3 H, czyli head (głowa),
heart (serce), hands (ręce). Ręce powinny wcielać w życie idee płynące z głowy,
jeśli zatwierdzi je serce. Ten potrójny proces został opisany w wedancie
jako trikarana śuddhi (jedność myśli, słów i czynów). Działania powstające
z trikarana śuddhi wyrażają się dwojako: przez twórczość artystyczną
i badanie naukowe. Spośród nich, najważniejsza jest twórczość artystyczna.
Odczucie estetyczne opiera się na wyobraźni twórczej.
Rzeźbiarz pragnący coś wyrzeźbić z kawałka skały musi mieć w wyobraźni posąg,
jaki chce wyrzeźbić. Bhawa (wyobrażenie) znajduje w rzeźbiarzu iććha śakti
(impuls twórczy). Jeśli nie ma twórczej wyobraźni, wówczas ze skały nie
powstanie żadna rzeźba. Dlatego należy odpowiednio rozumieć wyobraźnię i impuls
twórczy, które są zakorzenione w pradżni, boskim źródle wszelkiej
działalności twórczej. Jakby wbrew tej estetycznej twórczości,
odczuwamy pragnienie prowadzenia badania naukowego. Dotyczy to przede
wszystkim przedmiotów świata zewnętrznego. Badanie empiryczne jest
ukierunkowane na zewnątrz. Jednak podstawa tego badania tkwi
w antardriszti (widzeniu wewnętrznym).
Celem naszego życia powinno stać się zjednoczenie narodu
W ostatnich dziesięcioleciach nauka poczyniła znaczący postęp. Świat
niewątpliwie potrzebuje odkryć nauki. Jednak jeśli nauka zapomina
o tym, co jest podstawą i zajmuje się jedynie nadbudową, będzie
to źródłem wielu zaburzeń i kłopotów. Może to spowodować rozmaite
problemy. Nauka została oddzielona od duchowości i wiary w boskość.
Wielu wyobraża sobie, że nauka może stworzyć niebo na ziemi.
Jakie niebo sobie wyobrażamy? Czy chodzi o cieszenie się przyjemnościami
materialnymi i zmysłowymi? Ta hedonistyczna postawa podkopuje wszelkie
ludzkie wartości.
Badania trwają bez końca. Nauka ciągle szuka odpowiedzi na różne pytania.
Ale ile odpowiedzi jest poprawnych i zadowalających? Nauka stopniowo
niszczy atmosferę pokoju. Dla zapewnienia pokoju należy we właściwy
sposób krzewić naukę. To wymaga jedności wśród ludzi. Podstawowym
celem musi stać się służba społeczeństwu.
Każdy mówi o potrzebie jedności świata. Lecz prawdziwa jedność musi zacząć
się od jednostki i rodziny. Z domu musi ona rozszerzyć się na wioskę,
na naród i na świat. Zjednoczenie narodu staje się ważne za każdym razem,
gdy następuje napaść z zewnątrz, ze strony Chin czy z Pakistanu. Jednak
kiedy zewnętrzne zagrożenie przemija, o zjednoczeniu się zapomina.
Tymczasem zjednoczenie powinno stać się podstawą naszej istoty, sposobem
życia i ogromnie ważną wartością, którą trzeba pielęgnować. Najważniejsze
jest to, by uświadamiać sobie jedność, leżącą u podstaw tej pozornej
różnorodności. Ciał jest wiele, ale życie jest jedno. Istnień jest wiele,
ale błogość jest jedna. Religii jest wiele, ale prawda jest jedna.
Takiej jedności musimy doświadczyć w głębi swojego serca. Pradżniana
(stała, zintegrowana świadomość) obejmuje widżnianę (wiedzę świecką)
oraz sudżnianę (wiedzę duchową). Pradżniana, widżniana i sudżniana
przyczyniają się wspólnie do pełni człowieka.
Klucz do nieśmiertelności człowieka
Życie jest wymagającym nauczycielem. Dlatego trzeba być zawsze ostrożnym we wszystkim,
co się robi. Jest to podstawa życia - bądź zawsze ostrożny. Powinno się pamiętać
o tym, że życie ludzkie stanowi największą świętość. Człowiek może doświadczać
prawdziwej błogości tylko wtedy, gdy rozpoznaje prawdę, pokój i miłość wypływającą
z pradżni i kształtuje swe życie opierając się na tej wiedzy.
Wartości ludzkich nie można praktykować studiując książki ani słuchając wykładów.
Trzeba je rozwijać własnym wysiłkiem. Studenci! Prawdziwe wykształcenie polega
na uświęcaniu wszystkiego, co mówicie, myślicie i czynicie. Pokora jest fundamentem
wykształcenia. Niech waszym pierwszym krokiem będzie rozwijanie pokory.
Ukorzcie swoje ciało, naprawcie zmysły i uciszcie umysł. Oto klucz do nieśmiertelności.
Wartości ludzkie są niezbędne nie tylko dla studentów. Każdy musi je
praktykować - to oznaka prawdziwego człowieka. Kiedy istota ludzka twierdzi,
że jest człowiekiem, jest to tylko połowa prawdy. Musi także oświadczyć,
że nie jest zwierzęciem. W pełni ludzkim uczyni człowieka porzucenie
cech zwierzęcych i wprowadzenie w życie ludzkich wartości.
Wykształcenie musi transformować
Proces edukacji nie będzie pełny, jeśli człowiek nie zdobędzie wiedzy
ogólnej i nie rozwinie zdrowego rozsądku wraz z wyuczoną specjalizacją
w określonych przedmiotach. Wielu słynnym naukowcom, którzy mogli się
poszczycić wybitnymi osiągnięciami naukowymi, zabrakło potrzebnej
w codziennym życiu wiedzy ogólnej i zdrowego rozsądku.
Dzisiaj zrobiliśmy ogromny postęp w różnych dziedzinach wiedzy - w matematyce,
fizyce, chemii, w naukach przyrodniczych. Nie podejmuje się jednak wysiłku,
aby zgłębiać duchowość. Cała nasza wiedza kończy się na studiach o materii,
roślinach i żywych stworzeniach. Edukacja musi wykraczać ponad to w celu
zrozumienia boskości. Jedynie to jest prawdziwą edukacją. Zadaniem edukacji
jest rozwijać człowieka w doskonałą i przykładną osobę. Na przestrzeni lat
dokonano godnych uwagi odkryć i wykształcono wielkich naukowców. Jednak
jak dalece rozkrzewiono wartości ludzkie i jaką transformację przeszła ludzkość?
Na te pytania brak odpowiedzi. Rozwijanie wartości ludzkich musi stać
się nieodłączną częścią procesu kształcenia. Dzisiaj studenci zachowują
się często jak demony właśnie dlatego, że nie przyswoili wartości ludzkich.
Skierujcie edukację ku wartościom
Na tym narodowym sympozjum zebrali się dziś tutaj wiodący prorektorzy oraz nauczyciele.
Jeśli poświęcą się zadaniu skierowania edukacji ku wartościom, wówczas w tej kluczowej
dziedzinie będzie można poczynić poważny postęp. Aby przywrócić nadrzędność ludzkich
wartości na wszystkich polach życia społeczeństwa, czołowi uczeni i nauczyciele kraju
powinni założyć stowarzyszenie, które nie może mieć żadnych związków z rządem. Osiągnie
swoje cele tylko wówczas, gdy będzie autonomiczne i zupełnie niezależne. Na uniwersytetach
są wybitni pedagodzy. Mogą oni mieć bardzo dobre pomysły, nie mają jednak możliwości
wcielania ich w życie. Należy zapewnić im możliwość realizacji tych pomysłów. Władza
powinna być współmierna z obowiązkami. Wówczas prorektorzy będą mogli upowszechniać
wartości ludzkie wśród nauczycieli i studentów. Jeśli wszystkie instytucje edukacyjne
będą wspólnie wpajać uczniom wartości ludzkie, Bharat może stać się narodem doskonałym
i wzorem dla świata.
Placówki oświatowe mnożą się dzisiaj coraz bardziej, ale wśród wykształconych ludzi
nie kształtuje się otwarty światopogląd. Wykształcenie powinno służyć poszerzaniu
widzenia i światopoglądu. Należy doprowadzić do tego, aby każdy czuł, że jego
dobrobyt jest związany z pomyślnością narodu.
Nauka i duchowość powinny iść w parze
Każdy powinien czuć dumę ze starożytnej kultury i dziedzictwa duchowego Bharatu.
Wiedza duchowa i wiedza naukowa muszą iść w parze. Pomiędzy nauką i duchowością
nie może istnieć rozdźwięk. Prawdziwej błogości można doświadczyć tylko wtedy,
gdy nauka i duchowość są ze sobą połączone. Sam rozwój nauki i techniki nie pomoże
ludziom porzucić złych myśli, złych pragnień i złych czynów, bowiem nauka sama
przez się nie potrafi uszlachetnić życia. Tylko duchowość może rozwijać wartości
etyczne, upowszechniać ducha tolerancji i równowagi.
Duch nauki jest konieczny do rozwijania wartości ludzkich. Pierwszym etapem w podróży
duchowej jest oddanie Bogu. Zamiast rozwijać oddanie, ludzie są zatopieni w oceanie
ziemskiego życia [ang. gra słów: devotion - oddanie, deep ocean - głęboki ocean].
Kiedy został ubity ocean mleka, pierwsza wyłoniła się z niego halahala (straszliwa trucizna).
Amrita (nektar) pojawiła się później. Kiedy ubije się ocean ziemskiego życia,
najpierw wyłoni się wajragja (wyrzeczenie). Nektar błogości pojawi się później.
Wajragja jest wyrzeczeniem się przywiązania do tego, co fizyczne i materialne.
Studenci powinni zacząć od rozwijania ducha wzajemnego szacunku i harmonii,
który poprowadzi ich w stronę prawego postępowania. Jeśli będą w ten sposób
wzrastać, posłużą za przykład dla reszty świata. Studenci muszą porzucić
ograniczone i osobiste przywiązania oraz przygotować się do służenia społeczeństwu
i światu. Powinniście stać się posłańcami postanowień, do jakich dojdą na
tym sympozjum, pedagodzy i prorektorzy oraz szerzyć je w świecie.
Tłum. Grzegorz Leończuk
red. Bogusław Posmyk
Źródło: Sanathana Sarathi, wrzesień 2011
(isdk)
|